2018-05-18, Czytaj ze mną
W Gorzowie powstał Instytut imienia Papuszy. Został on włączony w strukturę Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej imienia Zbigniewa Herberta.
Instytut ma się zajmować badaniami nad Romami, ze szczególnym uwzględnieniem twórczości najbardziej znanej cygańskiej poetki – Papuszy. Kto stanie na czele Instytutu – nie wiem.
*
Najstarszym ośrodkiem gromadzącym materialne dowody życia Cyganów jest Muzeum Okręgowe w Tarnowie. Od kilku lat prowadzi ono także badania naukowe oraz wydawnictwa. Nasza biblioteka otrzymała od tarnowskiego muzeum cenny dar w postaci wielu jego książek oraz komplet roczników pod tytułem Studia Romologica. Ostatni, dziesiąty numer poświęcony jest Romom w literaturze i w filmie. Piszą tu autorzy z Warszawy, Wrocławia, Krakowa, Poznania, Szkocji, Słowacji, Rosji, Francji, Szwecji i oczywiście z Tarnowa. Nie ma jeszcze autorów z Gorzowa.
*
Natomiast szerszego omówienia doczekała się twórczość Karola Parno-Gierlińskiego, niegdyś związanego z Gorzowem. Pisze o nim Justyna Matkowska z Wrocławia: „To wybitny przedstawiciel społeczności romskiej, łamiący wszelkie stereotypy etniczne”. Był rzeźbiarzem, malarzem, poetą, prozaikiem, działaczem społecznym. Za swój dorobek otrzymał Złoty Krzyż Zasługi i odznaczenie „Zasłużony dla Kultury Polskiej”. Należał do naszego Oddziału Związku Literatów Polskich. Wydał tomy wierszy „Odległy dym” i „Róża pustyni”, zbiór opowiadań i wierszy „Meteory”, dwie książki analityczne „Zawody i profesje romskie” oraz „Kobieta w środowisku romskim”, a za najważniejsze swoje dzieło uznawał pierwszy elementarz dla dzieci romskich pod tytułem „Miri szkoła”.
Wykształcenie plastyczne sprawiło, że opisywane przez niego rzeczywistość jest niezwykle malarska, porusza wyobraźnię czytelnika.
*
Autorka, z wykształcenia polonistka, zajęła się wizerunkiem kobiet w twórczości Karola Parno-Gierlińskiego. Na pierwszy plan w jego wierszach wysuwa się Matka-Natura. Napisany w młodości wiersz poświęcił Mamiori. Była to cygańska boginka, która w wierszu poświęca się dla ludzi, ale pozostawia im wartość niezwykle cenną - ogień. „Pamiętaj o niej, bo umrze twój ogień” – nakazuje Parno. W innych wierszach autor oddaje cześć Matce Boskiej Cygańskiej, a także hołd Papuszy.
W kulturze romskiej kobieta odpowiedzialna jest za codzienność i stabilność rodziny. Parno podkreśla wartość tradycji, która kształtuje kobiety, ceni ich funkcję w taborowym życiu.
*
Nie ma w tym tomie rozważań poświęconych twórczości Papuszy, ani słowa o filmie o niej. Najwyższy czas na napisanie. Tematy czekają na gorzowian.
***
Studia Romologica, nr 10, wyd. Muzeum Okręgowe w Tarnowie, red. nacz. Adam Bartosz, Tarnów 2017, 318 s. Korzystałam z egzemplarza z Działu Regionalnego Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Zbigniewa Herberta w Gorzowie Wlkp.
Jaromir
Po raz pierwszy zapraszam do czytania „Pegaza Lubuskiego” online, a nie na wydruku. Bo nie ma wydruku, nie było także zwyczajowej promocji numeru z udziałem autorów tekstów i osób zainteresowanych literaturą tworzoną w Gorzowie. Takie czasy. Ale czytać można.
Polskie Macondo
Gorzów gospodarczy naprawdę ciekawy
Jak piosenki disco polo
Publikacje o regionie w 2018 r.
Wawrów po sąsiedzku
To co pszczoły lubią najbardziej
Wnioski z polsko-niemieckiego jubileuszu
Pamięci Maxa Bahra
Fantasy po raz czwarty
